نمایشگاه هنرمند مشهدی در فرهنگ سرای نیاوران تهران | بازخوانی هنرمندانه مفهوم بسیجی

ریحانه موسوی | شهرآرانیوز؛ نمایشگاه نقاشی و آثار تجسمی با موضوع قهرمانان ملی و جهانی، مجموعه آثار محمدرضا میری هنرمند نقاش و گرافیست مشهدی از ۲۶ شهریور تا ۶ مهر در فرهنگ سرای نیاوران تهران برپاست. این نمایشگاه که «بسیجی؛ قهرمان ملی و جهانی» نام دارد، مروری بر فعالیت‌های نقاشی و گرافیک این هنرمند در سه دهه گذشته است. همچنین روایتی از چهره‌های گمنام یا نام آور که گاه آن‌ها را به عنوان بسیجی نمی‌شناسیم. در این نمایشگاه از دید هنرمند، «بسیجی» فارغ از هر شمایلی که رنگ کلیشه به خود بگیرد به تصویر کشیده شده است.

او انسان آزاده‌ای است که تمام شعائر انسانی را در خود جمع می‌کند؛ گاهی در جنگل‌های گیلان به مبارزه با ظلم می‌رود و روزگاری با دانش خود، پرچم اقتدار را بر قله‌های پیشرفت به اهتزاز در‌ می‌آورد و در جایی دیگر، در خیابان‌های لس آنجلس عَلَم ستیز با ظالم را بالا می‌برد و روزی دیگر در ضاحیه لبنان، چشمانش تاریک می‌شود تا نور حقیقت را ببیند. هم زمان با برگزاری این نمایشگاه گفت وگویی با محمدرضا میری، خالق این آثار، داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

اهمیت معرفی چهره‌های بسیجی به مردم

محمدرضا میری با بیان اینکه سال‌ها توفیق داشته با موضوع بسیج و بسیجی آثاری را خلق کند، گفت: سال‌های زیادی تمثال و پرتره شهدا را نیز می‌کشیدم و افتخار داشتم بیلبورد‌هایی که دهه‌های ۷۰ و ۸۰ در شهر مشهد حامل تصاویر شهدای بسیجی بود، نقاشی کنم. معرفی این چهره‌ها برایم مهم بود و در عرصه گرافیک هم همیشه جزو موضوع‌های مهم من محسوب می‌شد.

 وی ادامه داد: اولین بارقه‌های برگزاری این نمایشگاه از زمانی ایجاد شد، که در سخنرانی‌های متعددی از رهبر معظم انقلاب، این مفهوم را می‌شنیدیم که بسیجی محدود به تاریخ بعد از انقلاب اسلامی و حتی مرز‌های ایران اسلامی نیست. این مفهوم در پیام‌های حضرت امام (ره)، به عنوان معمار بسیج هم بار‌ها دیده شده است. ایشان در پیام معروف «شجره طیبه» که به مناسبت سالگرد تأسیس بسیج در سال ۱۳۶۷ نوشتند، مرقوم داشتند: «بسیج شجره طیبه‌ای است که دفتر آن را مجاهدان از ابتدا تا انتهای تاریخ امضا کرده‌اند و فقط مربوط به ایران عزیزمان نیست و ما باید به فکر تشکیل هسته‌های مقاومت در سراسر دنیا باشیم.»

این هنرمند از تعبیر و جهان شناسی زیبای رهبر معظم انقلاب سخن گفت و بیان کرد: روحیه بسیجی یعنی اینکه در دل خطر بروند، با جرئت و شجاعت با ظلم مبارزه کنند و در مقابل مشکلات بایستد. این روحیه همیشه در جوانان کشور ما بوده است؛ حتی قبل از انقلاب اسلامی، اما یا همیشه توسط حکومت دست سپرده سرکوب می‌شده، یا توسط حکومت‌ها و قدرت‌های خارجی که دخالت داشتند. امام خمینی (ره)، بعد از انقلاب اسلامی روحیه بسیجی را در جامعه بوجود آوردند. رهبری تعبیری دارند، تحت این عنوان که ما بسیجی‌ها را سازمانی و عضو سازمان بسیج نمی‌دانیم، بلکه بسیجیان غیر سازمانی هستند. 

ایشان در سخنرانی‌های متعددی نام از بسیاری چهره‌ها برده‌اند؛ مانند کلنل محمد تقی خان پسیان، میرزا کوچک خان جنگلی، شیخ محمد خیابانی و... یا کسانی که در عرصه‌های علمی، فرهنگی و هنری فعالیت داشتند و آن‌ها را به ظاهر بسیجی نمی‌دانیم، اما در این چهارچوب به ایران اسلامی و مردم خدمت می‌کنند و در تفکر و تعریف کلی بسیجی جای می‌گیرند.

وی یادآور شد: فکر ایجاد این نمایشگاه جایی به ذهن من رسید، که برخی از این چهره‌ها را معرفی کنم. چه چهره‌هایی که آن‌ها را به عنوان بسیجی می‌شناسیم و چه چهره‌هایی که به عنوان بسیجی نمی‌شناسیم، مانند کسانی که با تعریف کلی رهبر معظم انقلاب اسلامی بسیجی محسوب می‌شوند، خدماتی انجام داده‌اند و در دل مردم جا داشته و دارند. پس از آنکه تصمیم گرفتم این نمایشگاه را برگزار کنم، این موضوع را با مرکز رسانه‌ای سلوک و بخش تجسمی حوزه هنری در میان گذاشتم، که این نمایشگاه با کمک آن‌ها شکل گرفت.

خدمات و آرمان‌های بسیجیان در یک تابلو نمی‌گنجد

میری درباره آثار حاضر در نمایشگاه توضیح داد: بخش اصلی شامل بیست تابلوی نقاشی است، که به معرفی بیست چهره می‌پردازد و روایت شخصی خودم را از این چهره‌ها در بر می‌گیرد. در کنار هر تابلو یک روایت کوتاه نوشته شده است و حس و حال من به عنوان نقاش را با آن شخصیت و شهید ترسیم می‌کند.

در قسمت جنبی نمایشگاه، بخشی از فعالیت‌های من در دهه۷۰ که به صورت نقاشی‌های محیطی و بیلبورد‌های شهری بوده به نمایش در آمده است. پرتره‌هایی که برای خانواده یا هم رزمان شهدا در ۱۰ سال اخیر خلق کرده‌ام نیز، بخش دیگری از نمایشگاه را تشکیل می‌دهند. یک مجموعه هم مربوط به فعالیت‌های دهه۶۰ و نمونه‌هایی از کار‌ها و آثار چهل سال گذشته که آغاز فعالیت من در دوران نوجوانی بوده به تصویر کشیده است.

این هنرمند افزود: ابزار‌ها و تکنیک‌های خلق این آثار مختلف است؛ از آبرنگ، مداد رنگی و پاستل گرفته تا رنگ روغن، اکریلیک و حتی رنگ‌های پلاستیک در دوره‌های مختلف استفاده شده و ما اصل اثر یا تصاویر آن را در اینجا می‌بینیم. شاید این یک امر ناخواسته باشد که وقتی درباره مسئله یا جریان زنده و پویایی کار می‌کنیم، که در عرصه‌های مختلف مشغول فعالیت و خدمت به ایران اسلامی و مردم است، در عمل از رنگ‌های زنده استفاده کنیم و باید این طراوت و پویایی را در این فضا ببینیم.

وی افزود: سعی کردم فضای شادابی و طراوت در کار باشد و یأس و ناامیدی در فرم‌ها و رنگ‌ها دیده نشود. هر تصویر و اثر یک آن و بُعد را از شخصیت یکی از چهره‌های بسیجی نشان می‌دهد. بعضی از آن‌ها چهره‌ها هستند که پیش از انقلاب شاهد حضور و نقش آفرینی قهرمانانه آن‌ها بودیم و برخی از آن‌ها خارج از مرز‌های ایران اسلامی دلاوری کرده‌اند.

 بخشی از این چهره‌ها کسانی هستند که خودمان در دهه ۶۰ با آن‌ها زندگی کرده‌ایم؛ با اینکه کودک و نوجوان بودیم، قهرمانان زندگی ما بودند و در آن سنین به شدت شیفته چنین شخصیت‌های با صفا و با اخلاصی بودیم.  با برخی دیگر نیز در دهه‌های بعد آشنا شدیم و دورادور فعالیت ها، سرگذشت و خدمات آن‌ها را دیدیم.

میری خاطرنشان کرد: عده‌ای را نیز سعی کردم با مطالعه و پژوهش شخصیت‌های تاریخی، یک روایت ولو موضعی از هر کدام آن‌ها ارائه دهم. گرچه باید بپذیریم که تمام شخصیت، خدمات و آرمان‌های بسیجی به این معنا، در یک تابلو نمی‌گنجد؛ بنابراین من به عنوان یک نقاش معترفم که فقط توانسته‌ام از یک بعد، روایتی را از هر کدام این شخصیت‌ها ارائه دهم.

در ادامه حتما بخوانید افتتاح نمایشگاه نقاشی «چلچراغ» در موزه ملی دفاع مقدس

محمدعلی رجبی دوانی، هنرمند پیشکسوت حوزه هنر‌های تجسمی:
هنر انقلاب اسلامی زنده است

نمایشگاه «بسیجی» که به نمایش آثار نقاشی و تجسمی سیدمحمدرضا میری در فرهنگ سرای نیاوران تهران می‌پردازد، به همت مؤسسه هنری رسانه‌ای سلوک، مرکز هنر‌های تجسمی حوزه هنری و با همکاری حوزه هنری خراسان رضوی برگزار می‌شود. محمدعلی رجبی دوانی، هنرمند پیشکسوت حوزه هنر‌های تجسمی، در حاشیه این نمایشگاه گفت: حوزه اندیشه و هنر اسلامی توسط عده‌ای از نقاشان و گرافیست‌های جوان بدون هیچ تجربه تشکیلاتی درست شد.

با کارشان درست شد نه با تشکیلات. کسانی بودند مملو از عشق نسبت به انقلاب اسلامی و ولایت. در آن دوره هیچ کس فکر نمی‌کرد روزی این کار‌هایی که ظاهرا بدون یک مقصد سیستماتیک انجام می‌شود به یک مکتب تبدیل شود؛ مکتبی که اگرچه شاید قدرش را ندانستند و آن طور که باید از آن صحبت نکردند. وی افزود: هنوز زمان کالبدشکافی هنر انقلاب نیست.

هنر انقلاب اسلامی زنده است مثل خود انقلاب و هیچ کس فکر نمی‌کند چه تحولاتی در پیش است. انقلاب تحولات را ایجاد می‌کند و بر تحولات سوار می‌شود و از آن‌ها سخن می‌گوید و فرهنگ می‌سازد. این هنرمند درباره فطرت هنرمند انقلابی تشریح کرد: همه هنر‌های انقلابی یک ویژگی دارند که بسیار مهم است چرا که مستقیما از دل هنرمند بر می‌آید. اما اینجا سؤالی مطرح است که هنرمند کیست؟

هنرمند اهل فتوت است. فتوت مبنای هنر انقلاب اسلامی و همه فعالیت‌های انقلابی است. اهل فتوت با سلوکشان کاری کردند که به مقام عصمت در حقیقتی که از آن سخن می‌گویند برسند. یعنی حقیقت همانی است که می‌گویند و هیچ اقتضایی برای آن‌ها جز حقیقت مطرح نیست و این نامش عصمت است.

هنرمند حقیقی معصوم است در گفتار و کردار. رجبی دوانی تأکید کرد: تا زمانی که انقلاب اسلامی وجود دارد و زنده است، هنر انقلاب هم وجود خواهد داشت. هنرمند تجلی بخش لطیف انقلاب است که با زبان لطف سخن می‌گوید.

وی در ادامه از زبان اعتراض هنرمندان گفت و سپس بیان کرد: هنرمند به شرایط زمانه و در درون خود انقلاب اعتراض می‌کند و می‌گوید که چرا باید با دشمنی که برای نابودی ما اقدام می‌کند مذاکره کنیم؟ وی با بیان اینکه هنرمند انقلاب جایی سخن می‌گوید که باید بگوید و او هیچ ملاحظه‌ای در کار ندارد گفت: سیدمحمدرضا میری از هنرمندان انقلاب است. او یک فرد بسیجی است و آمده تا از بسیجی سخن بگوید، سیدمیری آمده تا با برگزاری این نمایشگاه آینه شود تا ویژگی‌های بسیجی را ببینیم.